შესავალი

კომერციული საზოგადოების დირექტორები ხშირად განიხილებიან, როგორც აქციონერთა წარმომადგენლები[1][2] და მათი ბუნებრივი მოკავშირეები[3], თუმცა, ზოგჯერ, მოცემული მხარეების სურვილები და ინტერესები ერთმანეთს გამორიცხავს[4]. მტრული შესყიდვა და მასთან დაკავშირებული მოვლენები ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია ასეთი შემთხვევისა[5][6][7][8]. მოცემული კვლევის მიზანია, კრიტიკულად გააანალიზოს დირექტორის ხელთ არსებული შესაძლებლობები, როდესაც ის მოქმედებს აქციონერთა (ანუ, არსებითად, კომპანიის მესაკუთრეთა) ნების საწინააღმდეგოდ და ცდილობს, ხელი შეუშალოს საზოგადოების მტრულ შესყიდვას.

იმისათვის, რათა მოხდეს საკითხის დეტალურად შესწავლა, აუცილებელია, პირველ რიგში, მისი საგანი ზუსტად იყოს განმარტებული. მტრული შესყიდვა, ისევე, როგორც მისი საპირწონე მექანიზმი, მეგობრული შესყიდვა, კორპორატიული შესყიდვის სახეობა, რაც ნიშნავს, რომ ასეთ დროს ერთი საზოგადოება ყიდულობს მეორის ყველა აქციას ან მათ უმრავლესობას, რის შედეგადაც, ფაქტობრივად, ხდება შესყიდული სუბიექტის ახალი მესაკუთრე[9][10]. შესყიდვის სახეებს შორის განსხვავება ისაა, რომ როდესაც სახეზეა მეგობრული შესყიდვა, შემძენი კომპანია ურთიერთობს პირდაპირ მისი სამიზნის ხელმძღვანელობასთან და მათთან დებს გარიგებას, რომ დირექტორებმა ხელი შეუწყონ შეძენას. ამის საპირისპიროდ, მტრული შეძენის შემთხვევაში, როგორც წესი, დირექტორთა საბჭო (ანუ საზოგადოების მართვაზე პასუხისმგებელი ორგანო) შეთანხმების ნაწილი არ ხდება, და შემძენი თავის შეთავაზებას პირდაპირ წარუდგენს თავად აქციონერებს[11], რაც ნიშნავს, რომ ის სთხოვს აქციონერებს, მისი მხარი დაიჭირონ და დაუპირისპირდნენ პირებს, რომლებსაც თავის დროზე საკუთარი კომპანია სამართავად ანდეს.

კორპორატიული მმართველობის თეორიების დიდი უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ დირექტორთა საბჭოს უმთავრესი ვალდებულებაა, ითვალისწინებდეს საზოგადოების აქციონერთა ინტერესებს და ზრუნავდეს მათზე, ხოლო ყველაფერი დანარჩენი მეორეხარისხოვანი უნდა იყოს[12][13][14]. რადგანაც ასეთი მოსაზრება დომინანტ პოზიციას წარმოადგენს, ერთი შეხედვით, შეიძლება ფიქრი, რომ მტრული შესყიდვის წინააღმდეგ ნაბიჯების გადადგმაც კი სრულიად ეწინააღმდეგება კორპორატიული მმართველობის პრინციპებს და ყოველთვის არასასურველად უნდა განიხილებოდეს, იმის ნაცვლად, რომ იწერებოდეს სტატიები, თუ როგორ უნდა მოხდეს აქციონერთა სურვილების წინააღმდეგ მაქსიმალურად ეფექტურად ბრძოლა. წინამდებარე ნაშრომი სრულიად ეწინააღმდეგება ასეთ აზრს, თუმცა, ამისდა მიუხედავად, აუცილებელია, წინასწარ მოხდეს აღნიშნულზე აქცენტის გაკეთება, სანამ გაგრძელდება ნაშრომის ძირითად ნაწილზე მსჯელობა.

პირველ რიგში, ხაზგასასმელია, რომ კორპორატიული მმართველობის ყველა თეორია არ თვლის, რომ აქციონერები ყველა სხვა დაინტერესებულ მხარეზე ერთად აღებულზე მნიშვნელოვნად უნდა ჩაითვალონ[15][16]. ამის საუკეთესო მაგალითია დაინტერესებული პირის თეორია, რომელიც აღნიშნავს, რომ უმთავრესია არა აქციონერთა, არამედ მთლიანად კომპანიის, როგორც ასეთის, ინტერესები და სწორედ მათ უნდა მიენიჭოთ უპირატესობა[17][18]. შედეგად, მტრული შესყიდვისგან საზოგადოების დაცვის გამართლება შეიძლება იმაზე დაყრდნობით, რომ დირექტორთა საბჭო ცდილობს, წინ წამოწიოს თავად საზოგადოების საჭიროებები, რადგანაც საზოგადოებასთან დაკავშირებული არაერთი პირი დაზარალდება, თუკი შესყიდვა განხორციელდება[19]. თანამშრომლები, კლიენტები და ყველა სხვა ის პირი, რომლებიც კავშირში არიან კომპანიასთან, ზოგჯერ დანაკლისს განიცდიან, თუკი საზოგადოებას ახალი მესაკუთრე ეყოლება, და სწორედ ამიტომ შეიძლება, დირექტორის მოქმედება სრულიად გამართლებული იყოს, როდესაც ის შემძენის წინააღმდეგ იმოქმედებს[20]. ალტერნატიულად, ასევე შეიძლება იმის თქმა, რომ აქციონერთა მოკლევადიანი სურვილები სულაც არ არის იმის იდენტური, თუ რა ჯობია მათთვის. შედეგად, თუკი დირექტორი ხელს შეუშლის მტრულ შესყიდვას, როგორც გრძელ, ისე მოკლევადიან პერსპექტივებშიც ადვილად შეიძლება, სახეზე იყოს ისეთი შედეგი, რომელიც სწორედ, რომ ყველაზე მეტად შესაბამისობაშია აქციონერთა ინტერესებთან.

მტრული შესყიდვისგან თავდაცვის მექანიზმები, რომლებიც დირექტორთა ხელთ არის, შეიძლება, დაყოფილი იყოს ორ კონკრეტულ სახედ - პრევენციულ და აქტიურ ზომებად. პრევენციული ზომები გამოიყენება წინასწარ, რათა შემცირდეს (ან გაქრეს) იმის შანსი, რომ კომპანიას ვინმე წარმატებით შეიძენს. რაც შეეხება აქტიურ ზომებს, მათი გამოყენება ხდება მას შემდეგ, რაც შემძენის მიერ უკვე წარდგენილი იქნება შეთავაზება აქციონერთა მიმართ[21].

პრევენციული ზომები

მოწამლული აბი - არსებითად, ეს ზომა მოიცავს ე.წ. „სურვილისამებრ ამოქმედებად“ აქციონერთა უფლებებს, რომლებიც მიეცემა კომპანიის არსებულ აქციონერებს მანამდე, სანამ რაიმე საფრთხე გამოჩნდება. აღნიშნული უფლება ნიშნავს, რომ სურვილის შემთხვევაში, ამ უფლების მქონე პრებს შეუძლიათ, „გამოიწერონ“ და შეისყიდონ კომპანიის ახალი აქციები (ზოგჯერ მათს ხელთ არსებულ აქციებზე მეტიც კი). დამატებით, შესაძლებელია, ამ უფლების ამოქმედება დაუკავშირდეს გარეშე ფაქტორებს, მაგალითად - მტრული შესყიდვის მცდელობას[22]. ასეთი ნაბიჯი აძლიერებს როგორც დირექტორთა საბჭოს, ისე არსებული აქციონერების პოზიციას, და ასუსტებს პოტენციურ შემძენს[23]. შედეგად, შემძენმა კომპანიამ შეიძლება, აღმოაჩინოს, რომ თუნდაც გაწიოს ხარჯები და შეიძინოს აქციათა საკონტროლო პაკეტი, დარჩენილ აქციონერებს შეუძლიათ, გამოიყენონ ხსენებული უფლება და მნიშვნელოვნად შეამცირონ მისი უმრავლესობა, ან საერთოდ გააქრონ იგი. ეს ნიშნავს, რომ შესყიდვის ფასი მნიშვნელოვნად გაიზრდება, რაც, ზოგ შემთხვევაში, საკმარისია იმისათვის, რომ შემსყიდველმა სამიზნე კომპანიაში ინტერესი დაკარგოს[24]. მისი ხარვეზებისა და პოტენციური პრობლემების მიუხედავად, ეს ზომა საკმაოდ ღირებული ინსტრუმენტია მათთვის, ვისაც სურს, უზრუნველყოს კომპანიის დამოუკიდებლობა და შესყიდვის თავიდან არიდება[25]. ის არსებით ზარალს არ აყენებს კომპანიას, რის შედეგადაც, სუსტ ფინანსურ მდგომარეობაში მყოფ საზოგადოებებსაც შეუძლიათ, მისით ისარგებლონ. არსებითად, ის ზრდის უსაფრთხოების გაზრდას და მოიცავს მცირედ რისკებს, რის გამოც მისი გამოყენება ბევრ შემთხვევაში რეკომენდირებულია, რაც პრაქტიკაში ხშირად ხდება კიდეც[26].

წესდების ცვლილებები - პერიოდულად არჩევითი საბჭო - კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტებში ასეთი ცვლილებების მიზანია, საზოგადოება ნაკლებად მიმზიდველი იყოს შემძენთათვის ისე, რომ მისი კომერციული საქმიანობა არ დაზარალდეს[27]. მოცემული ზომის თანახმად, დირექტორთა საბჭოს წევრთა ცვლილება შესაძლებელია მხოლოდ პერიოდულად[28] და მათი განთავისუფლება დაუშვებელია, თუკი ისინი საზოგადოების წინააღმდეგ არ იმოქმედებენ ან საკუთარ ვალდებულებებს არ დაარღვევენ[29][30]. ეს ნიშნავს, რომ შემძენს მოუწევს, იყოს მომთმენი და პოტენციურად საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში მის მიერ ახლად ნაყიდი კომპანიის სათავეში დატოვოს მისთვის სრულიად უცხო ადამიანები[31]. აღნიშნული ზომა უფრო მეტ პრობლემას უკავშირდება, ვიდრე მოწამლული აბი. დაცვის დონე დაახლოებით იგივეა, თუმცა ამავდროულად აქციონერებს ხელი ეშლებათ ეფექტური კორპორატიული კონტროლის განხორციელებაში, რაც რისკს ნაკლებად წარმოადგენს მოწამლული აბის გამოყენებისას[32]. შედეგად, მართალია საზოგადოებებს შეუძლიათ, ერთდროულად ერთზე მეტი ზომა გამოიყენონ (და ხშირად ნამდვილად ხდება პერიოდულად არჩევით საბჭოსა და მოწამლული აბის კომბინირება[33]), თუკი დირექტორთა საბჭო არჩევანის წინაშე დადგება ამ ორ ზომას შორის, წინამდებარე ნაშრომის პოზიციაა, რომ უპირატესობა უნდა მიენიჭოს მოწამლულ აბს, რადგანაც მასთან ნაკლები რისკებია ასოცირებული, ხოლო შედეგი სავარაუდოდ მსგავსი იქნება. ამავდროულად, როგორც აღინიშნა, ხშირად არ არსებობს საჭიროება, რომ ასეთი არჩევანი გაკეთდეს, რა შემთხვევაშიც, მოცემული სტატიით გაზიარებულია პოზიცია, რომ უმჯობესია, ორივე ზომა იქნეს გამოყენებული.

წესდების ცვლილებები: აბსოლუტური უმრავლესობა - ასეთი ცვლილება წესდებაში გულისხმობს ჩანაწერის გაკეთებას, რომ მთელი რიგი ნაბიჯების გადასადგმელად (როგორიცაა, მაგალითად, დირექტორის გათავისუფლება ან წესდებაში ცვლილება) საჭიროა საერთო კრებაზე აქციონერთა ხმათა ორი მესამედი ან მეტი[34]. ჩანაწერი აბსოლუტური უმრავლესობის შესახებ ზღუდავს ყველა შემდგომი პოტენციური ცვლილების განხორციელების შესაძლებლობას[35]. ამავდროულად, ეს ნიშნავს, რომ შემძენს დასჭირდება, მოიპოვოს საზოგადოების აქციათა არა 50%-ზე, არამედ შესამჩნევად უფრო მეტ წილზე (ზოგჯერ 85%-ზეც კი) კონტროლი[36]. ამით მტრული შესყიდვის ღირებულება იზრდება და ზოგჯერ, შემძენის ბიუჯეტის გათვალისწინებით, შეუძლებელიც კი ხდება[37]. თუკი არსებობს ძლიერი შესაძლებლობა იმისა, რომ კომპანია გახდეს მტრული შესყიდვის სამიზნე, სასურველია, დირექტორთა საბჭომ მოახდინოს ასეთი ცვლილებების საერთო კრებისათვის შეთავაზება. ამავდროულად, თუკი შესყიდვის რისკი მცირეა, უმჯობესია, ასეთი ზომები გამოყენებული არ იყოს და დირექტორები კონცენტრირდნენ საზოგადოების ეფექტურად მართვაზე.

ოქროს პარაშუტი - თავდაცვის ეს სტრატეგია მოიცავს წესდებაში ჩანაწერს, ან დირექტორთან ხელშეკრულების დადებას, რომლითაც დირექტორთა საბჭოს წევრებს გარანტირებულად მიეცემათ დიდი ოდენობის კომპენსაცია, თუკი მათ საზოგადოება გაათავისუფლებს ლეგიტიმური მიზეზის (ანუ ზიანის მიყენება საზოგადოებისათვის ან ვალდებულებების დარღვევა) გარეშე[38][39]. თუკი კომპენსაციის ოდენობა საკმარისად მაღალია, ამან შეიძლება, იმოქმედოს პოტენციურ ინვესტორზე და მოხდეს მის მიერ საზოგადოების შესყიდვის მცდელობის თავიდან არიდება, რადგანაც ასეთი ზომის არსებობისას კომპანიაზე სრული კონტროლი მოპოვების ღირებულება იზრდება[40][41]. ეს არ არის ყველაზე ეფექტური თავდაცვის ზომა, თუმცა მაინც საშუალებაა, რომელიც შეიძლება, გამოყენებული იყოს სამიზნე საზოგადოების დასაცავად[42].

აქტიური ზომები

„მწვანე ფოსტა“ და შეთანხმება უმოქმედობაზე - სამიზნე საზოგადოებას შეუძლია, შემსყიდველს შესთავაზოს საბაზრო ღირებულებაზე მეტი თანხის გადახდა უკვე შეძენილ აქციებში, რათა ხელი ააღებინოს შესყიდვის პროცესის გაგრძელებაზე[43][44]. თუკი შეთავაზება საკმარისად ღირებულია, ამ ზომამ მართლაც შეიძლება, იმოქმედოს. ამის მსგავსად, სამიზნე საზოგადოებას შეუძლია, დაივიწყოს უკვე ნაყიდი აქციების გამოსყიდვა (ასეთის არსებობის შემთხვევაში) და დადოს პოტენციურ შემსყიდველთან ხელშეკრულება, რომლითაც სამიზნე მას თანხას გადაუხდის, ხოლო ინვესტორი ხელს აიღებს შესყიდვის პროცედურაზე[45]. როგორც „მწვანე ფოსტა“, ისე შეთანხმება უმოქმედობაზე, სარისკო მეთოდებია საზოგადოების დასაცავად. ისინი აუცილებლად რაღაც კუთხით მაინც კომპანიას. ამავდროულად, მათი გამოყენება სხვა პრობლემებსაც იწვევს. მაგალითად, ასეთმა მოქმედებამ ადვილად შეიძლება, გააღიზიანოს აქციონერები და მათ დირექტორი დაკავებული პოზიციიდან გაათავისუფლონ. ორივე შემთხვევაში სამიზნე საზოგადოება ირგებს მძევლის პოზიციას და გამოსასყიდს იხდის, რაც არასდროს არ არის პოპულარული. ამიტომ, ეს მექანიზმები მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევებში უნდა იყოს გამოყენებული და მათით სარგებლობა ძალიან ფრთხილად უნდა განხორციელდეს, თორემ შესაძლოა, ამ ზომების მიერ მიყენებული ზიანი შესყიდვის შედეგებზე უფრო სავალალო აღმოჩნდეს. 

თეთრი რაინდი და თეთრი საჭურველმტვირთველი – სამიზნე საზოგადოებას შეუძლია, მოძებნოს სხვა კორპორაცია, რომელიც შეიძენს მის აქციებს, რითიც ხელი შეეშლება პირველ შემძენს[46]. ეს ახალი კომპანია, თუკი ჩაითვლება უკეთეს პოტენციურ მესაკუთრედ ვიდრე ალტერნატივა, მოიხსენიება, როგორც თეთრი რაინდი (თუკი ის თავად შეიძენს საკონტროლო პაკეტს)[47] ან თეთრი საჭურველმტვირთველი (თუკი ის მინორიტარი აქციონერი იქნება, მაგრამ იმხელა წილს შეიძენს, რომ ამით მტრულ შეძენას აარიდებს კომპანიას)[48][49]. ასეთი ნაბიჯი, პრაქტიკაში, გარანტიაა იმისა, რომ საზოგადოება ვერ გადარჩება და შესყიდული იქნება, მიუხედავად იმისა, თუ როგორი შედეგით დასრულდება ასეთი მცდელობა[50]. ამის გათვალისწინებით, წინამდებარე ნაშრომში გაზიარებულია პოზიცია, რომ სასურველია, ყველა სხვა ზომა იყოს გამოყენებული მანამდე, სანამ თეთრი რაინდისა და საჭურველმტვირთველის დახმარებით სარგებლობა მოხდება. იმ შემთხვევაში კი, თუ სწორედ ამ ზომას მიმართავს საზოგადოება, სასურველია, საზოგადოების ხარჯები მინიმუმამდე იყოს დაყვანილი და, ამავდროულად, მაქსიმალურად შეზღუდული იყოს „კეთილი“ შემძენის სამომავლო გავლენა საზოგადოებაზე.

აქციათა გამოსყიდვა – ზოგჯერ ასევე მოხსენიებული, როგორც „აქციათა დაბრუნება“[51][52], ეს ზომა მოიცავს საფრთხის წინაშე დადგომისას საზოგადოების მიერ საკუთარი აქციების თავად შესყიდვას, თუკი აქვს საკმარისი თანხები ასეთი ნაბიჯის გადასადგმელად. ამ შემთხვევაში, როგორც წესი, იზრდება დანარჩენი აქციების საბაზრო[53], და მცირდება იმ აქციონერების რაოდენობა, რომელთაგანაც შემსყიდველს შეუძლია, აქციები შეიძინოს[54]. ალტერნატიულად, თუკი კომპანიას საკმარისი თავისუფალი თანხები არ გააჩნია, ან თუკი დირექტორებს ასე სურთ, საბჭოს წევრებს თავად შეუძლიათ, შეიძინონ საზოგადოების[55], რის შემთხვევაშიც ისინი, არსებითად, თეთრი რაინდის ან თეთრი საჭურველმტვირთველის როლს მოირგებენ[56]. მართალია, აქციათა გამოსყიდვა გარკვეულწილად სარისკო ზომაა მისი ღირებულებიდან გამომდინარე, თუმცა თუკი აქციების შეძენას თავად დირექტორები განახორციელებენ, ბუნებრივია, რისკები ქრება. ამიტომ, წინამდებარე ნაშრომის რეკომენდაციაა, რომ მტრული შესყიდვის მცდელობისას სასურველია, თავად დირექტორებმა შეიძინონ აქციები, თუკი ამის საშუალება გააჩნიათ. თუ ეს ვარიანტი არ არსებობს, მაშინ კი უნდა იქნეს განხილული აქციათა გამოსყიდვის კლასიკური ვარიანტი და საზოგადოებამ თავად უნდა შეიძინოს აქციათა კანონით დაშვებული ის რაოდენობა, რაზეც მას ხელი მიუწვდება. 

სასამართლო დავა შესყიდვაზე - სამიზნე საზოგადოებას შეუძლია, უჩივლოს შემძენს. ასეთი სასამართლო დავის დანიშნულება შეიძლება იყოს ან რაიმე წესის მოძიება, რომელიც შესყიდვას გამორიცხავდა, ან შემძენის ჩაბმა ხანგრძლივ და ძვირფას დავაში, რომელიც მას ინტერესს დააკარგინებს, ანაც შემძენზე საკმარისი ნეგატიური ინფორმაციის მოძიება, რომ მასთან შესაძლებელი გახდეს შეთანხმება შესყიდვის გამორიცხვაზე[57]. არსებული მიზნის მიუხედავად, ამ თავდაცვითი ზომის გამოყენება თითქმის ყოველთვის გამოიწვევს სასამართლო დავას შემძენის წინააღმდეგ, თუმცა გამონაკლისები არსებობს, რა თქმა უნდა[58]. 

პაკ-მანის თავდაცვა - შესაძლოა ყველაზე ექსტრემალური მეთოდი, რომლითაც დირექტორს შეუძლია, ისარგებლოს[59]. მისი სახელი წარმოიშვა თამაშიდან „პაკ-მანი“, რომელშიც მთავარი პერსონაჟი ცდილობს, რამდენიმე მტრულად განწყობილი მოჩვენება თავიდან აირიდოს, თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში, მას შეუძლია, მდევრები გადაყლაპოს მათგან გაქცევის ნაცვლად. ამის მსგავსად, მოცემული ზომით სარგებლობისას, სამიზნე კომპანიას შეუძლია, შეიძინოს პოტენციური შემსყიდველის აქციათა საკონტროლო პაკეტი[60][61]. შედეგად, ყოფილი სამიზნე მისი ახალი მესაკუთრე გახდება და, ბუნებრივია, შეეძლება მტრული შესყიდვის პროცედურის დასრულება[62]. იმის გათვალისწინებით, თუ რაოდენ ცვლის პროცესში მონაწილე მხარეების მდგომარეობას ასეთი ზომის წარმატებით გამოყენება, პაკ-მანის თავდაცვა სწორად განიხილება, როგორც უაღრესად დრამატული ნაბიჯი და მტრული შესყიდვისგან თავის დაძვრენის ყველაზე ექსტრაორდინალური გზა, რამაც ის გარკვეულწილად ცნობილ მექანიზმად აქცია[63].

თავდაცვის ზომების დადებითი და უარყოფითი მხარეები

მტრული შესყიდვისგან კომერციული საზოგადოების დაცვისაკენ მიმართული მრავალგვარი პოტენციური ზომის არსებობის გათვალისწინებით, წინამდებარე ნაშრომი შეაჯამებს ზემოთ განხილულ მექანიზმებს, ასევე მათს დადებით და უარყოფით მხარეებს, ამ შემაჯამებელ თავში. წარმოდგენილი იქნება მჭიდროდ განხილული პოზიტიური და ნეგატიური ასპექტები, ასევე მოცემული იქნება რეკომენდაციები და გაიდლაინები მათს გამოყენებასთან დაკავშირებით, რაც უაღრესად სასარგებლო შეიძლება, აღმოჩნდეს მტრული შესყიდვის განხორცილების გამორიცხვის მცდელობისას.

პირველ რიგში, ამ სტატიის პოზიციაა, რომ ზოგიერთი პასიური, ანუ პრევენციულო ზომა მაინც მუდმივად უნდა იყოს იმპლემენტირებული. თუკი კომპანიას ჰყავს ბევრი აქციონერი, რომლებიც არ არიან დირექტორთა საბჭოს წევრები (რაც ეხება მსოფლიო ბაზარზე არსებული მსხვილი კორპორაციების უმრავლესობას), მაშინ ყოველთვის იარსებებს რისკი, რომ გარეშე პირმა მოისურვოს მტრული შესყიდვის განხორცილება. შედეგად, საზოგადოების ხელმძღვანელობას უნდა გააჩნდეს მათგან თავდაცვის მექანიზმები, რომელთა გვიან საქმეში ჩართვა უკვე არაპრაქტიკული იქნება, თუმცა დროულად გამოყენების შემთხვევაში უაღრესად სასარგებლო შეიძლება, იყოს. მართალია, ზოგ შემთხვევაში, ასეთი ზომების არსებობამ შეიძლება, გარკვეულწილად კომპანიის ხელმძღვანელთა საქმიანობის ეფექტურობა შეამციროს, მაგრამ, ამავდროულად, მაინც სასურველია, ასეთი ზომები გამოიყენებოდეს.

ერთი ინსტრუმენტი, რომელიც ამ ნაშრომს მიაჩნია შეუცვლელად და გასწევს რეკომენდაციას, რომ მუდამ დირექტორთა ხელთ არსებობდეს, არის მოწამლული აბის თავდაცვა. ის შეიძლება, განუსაზღვრელი ვადით იყოს გამოყენებული[64], რაც ნიშნავს, რომ მისი ამოქმედების შემდეგ მასზე ნერვიულობა ან ფიქრი საბჭოს აღარ მოუწევს. მისი სასარგებლო ეფექტები საკმაოდ დიდია, და, ამავდროულად, მასთან ძალიან მცირე ოდენობით რისკები ასოცირდება. მას არც ფინანსური ხარჯები უკავშირდება და, არსებითად, მისი გამოყენება აქციონერთათვის ახალი უფლებების გადაცემას ნიშნავს, რაც კომპანიის მესაკუთრეების მიერ მის გამოყენებაზე უარის თქმის შანსს ამცირებს და მის მიმზიდველობას ზრდის[65]. რაც შეეხება მის ნეგატიურ მხარეს, პრობლემები თითქმის ექსკლუზიურად სახეზე შეიძლება იყოს, თუკი დირექტორთა საბჭოს წევრები არ განაგრძობენ საკუთარ საქმიანობას პროფესიულად და კეთილსინდისიერად[66]. შედეგად, თუკი დირექტორები პატიოსნად იმუშავებენ შემდგომშიც და მათი პოზიციების მიმართ არსებულ მეტი გარანტიების გამო არ შეამცირებენ საკუთარ ეფექტურობას, მტრული შესყიდვის საწინააღმდეგო ეს ზომა თითქმის ყველანაირი ნეგატიური შედეგის გარეშე იქნება გამოყენებული. ეს ნიშნავს, რომ ამოქმედდება მაღალი ღირებულების მქონე მექანიზმი, რომელიც სასურველი იქნება როგორც დირექტორთათვის, ისე მთლიანად საზოგადოებისათვის.

რაც შეეხება თავდაცვის სხვა პრევენციულ ზომებს, ისინი რისკების თვალსაზრისით გვანან როგორც ერთმანეთს, ისე მოწამლული აბის მექანიზმს. ყველა არსებითი საფრთხეები გამომდინარეობს იქიდან, რომ მათი გამოყენება დირექტორთა ეფექტურობას ამცირებს. ეს გამოწვეულია იმ დამატებითი გარანტიებიდან, რომლებიც მიეცემათ დირექტორებს, რაც იწვევს მათს მოდუნებასა და კეთილსინდისიერებისა და გულისხმიერების დონეთა შემცირებას, რაც, ბუნებრივია, არასასურველია კომერციული საზოგადოებისათვის. ეს, რა თქმა უნდა, მთლიანად დამოკიდებულია თავად დირექტორთა საბჭოზე, ამიტომ, თუკი დირექტორები საკუთარ კოლეგებს არ ენდობიან და არ არიან დარწმუნებული, რომ ისინი აუცილებლად შეინარჩუნებენ პროფესიონალიზმს, მაშინ პრევენციული ზომების ამოქმედება არასასურველი იქნება. ალტერნატიულად, თუკი იარსებებს სრული ნდობა, პასიური მექანიზმების ღირებულება გაიზრდება და მათი გამოყენებაც სახარბიელო გახდება. რაც შეეხება დადებით მხარეს, ზემოთ განხილული საწესდებო ცვლილებები საკმაოდ სასარგებლოა ყველაზე ცუდი პოტენციური შემსყიდველების - კორპორატიული რეიდერების წინააღმდეგ[67][68][69]. რაც შეეხება ოქროს პარაშუტს, მართალია, ის ზოგჯერ სასარგებლოა, მაგრამ მისი ეფექტურობა საკმაოდ მცირეა, და, ამავდროულად, მისი გამოყენების მოთხოვნა აქციონერებისაგან წინააღმდეგობას ხშირად აწყდება და წარუმატებლად სრულდება[70]. ამიტომ, ის არის პასიური თავდაცვის მექანიზმი, რომელიც, წინამდებარე ნაშრომის მიხედვით, ყველაზე ნაკლებად უნდა გამოიყენებოდეს საზოგადოების დამოუკიდებლობის უზრუნველსაყოფად.

როცა საქმე ეხება საზოგადოების დაცვას მისი შესყიდვის მოსურნე დირექტორთათვის არასასურველი პირებისაგან, რისკთა უმრავლესობა გამომდინარეობს არა პრევენციული, არამედ სასწრაფო მოქმედების მომთხოვნი, აქტიური ზომებისაგან. ისინი ხშირად განიხილება, როგორც უკანასკნელი იმედის ნაბიჯები, თავდაცვის უკანასკნელი ხაზი, როდესაც ყველა სხვა ინსტრუმენტი უსარგებლო აღმოჩნდა. ამიტომ, მართალია, აქტიური ზომები ბევრად უფრო სარისკოა, ვიდრე მათი პასიური ექვივალენტები, მაგრამ, იმ ეტაპზე, როცა მათით სარგებლობა ხდება, მათს გამოყენებას ერთადერთი ალტერნატივაღა გააჩნია - მტრული შესყიდვის წარმატებით დაგვირგვინება.

პოტენციური დაუფლებისაგან თავის დაცვის ზომა, რომელიც ყველაზე ნაკლებად პრობლემატურად მიაჩნია წინამდებარე ნაშრომს, არის აქციათა გამოსყიდვა. ეს ნიშნავს, რომ კომპანია იძენს საკუთარ აქციებს და, არსებითად, ამოიღებს მათ ბაზრიდან. ეს ზრდის არსებული აქციების ფასს, რაც, შედეგად, ამდიდრებს არსებულ აქციონერებს და ცხოვრებას ურთულებს პოტენციურ შემძენს[71]. დამატებით, საზოგადოებას აქვს არჩევანი და შეუძლია, იყიდოს აქციები იმ პირთაგან, რომლებიც, სავარაუდოდ, ყველაზე ადვილად მიყიდდნენ მათ მტრულ შემძენს. ეს ნიშნავს, რომ აგრესორს ისღა დარჩება, აწარმოოს მოლაპარაკება სხვა, გაყიდვის ნაკლებად მოსურნე აქციონერებთან. დახარჯული თანხაც არ იკარგება (თუკი სახეზე არ იქნება ძალიან იშვიათი მოძრაობა ეკონომიკურ ბაზარზე და აქციების ფასი არ გაიზრდება), რადგანაც აქციონერთა წილი საზოგადოებაში იზრდება და მათი ფასიანი ქაღალდების ღირებულება უმჯობესდება[72]. ამ მექანიზმით სარგებლობიდან გამომდინარე რისკები მცირეა, რაც ნეგატიური შედეგების წარმოშობის შანსს თითქმის აქრობს[73]. პრობლემა, რომელიც ამ ზომას უკავშირდება, არის არა მისგან არსებული საფრთხე, არამედ მისი გამოყენების ღირებულება. საკმაოდ ხშირად შეიძლება, რომ საზოგადოებას არ გააჩნდეს თანხა, რომელიც საჭიროა აქციათა მნიშვნელოვანი რაოდენობის გამოსასყიდად. რა თქმა უნდა, შესაძლებელია ამ მიზნით სესხის აღება, თუმცა ეს პანდორას ცალკე ყუთია, რომელსაც უამრავი სხვა რისკი თან სდევს. ალტერნატიულად, შესაძლებელია წინასწარ რეზერვების დაგროვება სპეციალურად ამ მიზნით. ორივე ეს ვარიანტი სარისკო და პრობლემატურია. სესხი სარისკოა და ძვირია (რადგანაც მას პროცენტის გადახდაც მოჰყვება), ხოლო დანაზოგის შექმნა ერთდროულად საზოგადოებას აკარგვინებს თანხას, რომელიც კომერციულ საქმიანობას შეიძლებოდა, მოხმარებოდა, თანაც, ამავდროულად, პრიორიტეტებს გარკვეულწილად უცვლის დირექტორებს. ამიტომ, მართალია, ეს ზომა წინამდებარე ნაშრომით მაინც ყველაზე სასურველ აქტიურ მექანიზმად განიხილება, მაგრამ რეკომენდირებულია, რომ მისით სარგებლობა მოხდეს მაშინ, როდესაც საზოგადოებას გააჩნია თანხა ხელზე, და ნაკლებად მომგებიანია, თუკი საჭირო გახდება მისი მოძიების მეთოდების მოპოვება, როგორიცაა წინასწარ სპეციალურად შექმნილი რეზერვები ან სესხები[74]. 

აქციათა გამოსყიდვის დადებითი მხარე არის ასევე ის, რომ ასეთ დროს ზოგჯერ კომპანიის ნაცვლად შეიძლება, აქციები დირექტორებმა შეიძინონ. ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოებას არავითარი ხარჯი არ ექნება, თუმცა გადარჩენის ალბათობა გაიზრდება[75]. მეტიც, დირექტორთა თავდაჯერებულობა (რომელიც მესამე პირისთვის აშკარა იქნება, რადგანაც ისინი საკუთარ ფულს დებენ თავისივე მიერ მართულ საზოგადოებაში) ბაზარზე დადებითად იმოქმედებს, რის შედეგადაც შესაძლოა, აქციების ფასიც გაიზარდოს. შედეგად, აშკარაა, რომ როდესაც მისი გამოყენება რეალისტურია, აქციათა გამოსყიდვა საუკეთესო აქტიური ზომაა და მისით სარგებლობა პირველ რიგში უნდა განხორციელდეს. 

რაც შეეხება დანარჩენ ზომებს, მათთან სხვადასხვა დონის რისკები ასოცირდება და მათი ეფექტურობაც ცვალებადია. მწვანე ფოსტა და შეთანხმება უმოქმედობაზე, მაგალითად, საკმაოდ ეფექტურია და მცირე რისკებს მოიცავს, თუმცა მისი გამოყენება ნიშნავს, არსებითად, კაპიტულაციას და არაფერში ფულის გადახდას, რაც მას ძალიან არაპოპულარულ მექანიზმად აქცევს[76][77]. მეორე მხრივ, თეთრი რაინდი და თეთრი საჭურველმტვირთველი ყველაზე ნაკლებად ეფექტურია (რადგანაც ის თავის თავში ყოველთვის მოიცავს საზოგადოების სხვის მიერ დაუფლებას) და ძალიან სარისკოა, რადგანაც არ არსებობს არავითარი გარანტია, რომ ახალი, შერჩეული შემსყიდველი პირველად საფრთხეზე უკეთესი იქნება საზოგადოებისათვის. დადებითი მხარე მხოლოდ ისაა, რომ მისით სარგებლობა, როგორც წესი, სამიზნე საზოგადოებისათვის ხარჯებს არ იწვევს[78][79]. სასამართლო დავა ასევე ძალიან არაეფექტურია, და ბევრ რისკსა[80][81] და ხარჯებს იწვევს[82][83], რის გამოც, წინამდებარე ნაშრომი იღებს პოზიციას, რომ ის ყველაზე ნაკლებად სასურველი თავდაცვის ზომაა. და, საბოლოოდ, პაკ-მანის თავდაცვა შეიძლება ეფექტური იყოს, თუმცა ყველაზე დიდ ხარჯებს იწვევს და ძალიან სარისკოა, რაც მისით სარგებლობის შესაძლებლობას ამცირებს[84].

დასკვნა

საბოლოოდ, აშკარაა, რომ არსებობს მტრული შესყიდვისგან თავის დაცვის მრავალგვარი შესაძლო ზომები. მათი ეფექტურობა, ისევე, როგორც მათთან დაკავშირებული რისკები, ცვალებადია, თუმცა, სადავო არ არის, რომ ყველა მათგანს გააჩნია საკუთარი ადგილი და დანიშნულება თანამედროვე კომერციულ სამყაროში. ისინი ერთმანეთისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან და თითოეული მათგანი სხვადასხვა სიტუაციებისთვისაა შესაფერისი, რაც ნიშნავს, რომ თითქმის ყველა მტრული შესყიდვისას ერთი მათგანი მაინც შესაძლებელია, წარმატებით იქნეს გამოყენებული და დაიცვას სამიზნე საზოგადოება მისი ხელმძღვანელებისათვის არასასურველი შემძენისაგან.

[1] Eisenhardt, K.M. (1989) Agency Theory: An Assessment and Review. Academy of Management Review, 14 (1) 57-74.

[2] Hill, C.W.L. and Jones, T.M. (1992) Stakeholder-Agency Theory. Journal of Management Studies, 29 (2) 131-154.

[3] Davies, P.L. (2000) The Board of Directors: Composition, Structure, Duties and Powers Company Law Reform in OECD Countries A Comparative Outlook of Current Trends Stockholm, Sweden 7-8 December. http://www.oecd.org/daf/ca/corporategovernanceprinciples/1857291.pdf [Accessed on 17 July 2019].

[4] Yoran, A. (1972) Shareholders v. Directors: Shareholders' Power to Convene a General Meeting and to Remove Directors: A Comparative Look at English, Israeli and American Law. Israeli Law Review 7. 517.

[5] Agrawal, A. and Jaffe, J.F. (2003) Do Takeover Targets Underperform? Evidence from Operating and Stock Returns. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 38 (4) 721-746.

[6] Jensen, M.C. (1988) Takeovers: Their Causes and Consequences. The Journal of Economic Perspectives, 2(1) 21-48.

[7] Schwert, G.W. (2000) Hostility in Takeovers: In the Eyes of the Beholder? The Journal of Finance, 55 (6) 2599-2640.

[8] Brennan, N. Daly, C.A. Harrington C.S. (2010) Rhetoric, argument and impression management in hostile takeover defense documents. British Accounting Review, 42 (4) 253-268

[9] Eckbo, B.E. (ed) (2008) Handbook of Empirical Corporate Finance, Volume 2. Oxford: North-Holland Publications.

[10] Brennan, N. Daly, C.A. Harrington C.S. (2010) Rhetoric, argument and impression management in hostile takeover defense documents. British Accounting Review, 42 (4) 253-268

[11] Eckbo, B.E. (ed) (2008) Handbook of Empirical Corporate Finance, Volume 2. Oxford: North-Holland Publications.

[12] Kasipillai, J. Pascoe, J. Rachagan, S. (2011) Shareholder protection in public listed companies: issues in an emerging market. International Company and Commercial Law Review, 22 (11) 363-381.

[13] Wen, S. (2013) Revisiting the corporate objective through the economic lens - the UK perspective. International Company and Commercial Law Review, 24 (8) 302-317.

[14] Lam, C.K.N. Goo, S.H. (2014) Confucianism: a fundamental cure to the corporate governance problems in China. Company Lawyer, 35 (2) 52-56.

[15] Letza, S. Kirkbride, J. Sun, X. Smallman, C. (2008) Corporate governance theorising: limits, critics and alternatives. International Journal of Law & Management, 50 (1) 17-32.

[16] Lim, E. (2013) A critique of corporate attribution: "directing mind and will" and corporate objectives. Journal of Business Law, 3. 333-353.

[17] Yan, M. (2013) Why not stakeholder theory? Company Lawyer, 34 (5) 148-158.

[18] Goldson, S.F. (2014) The use and misuse of the Canadian corporate oppression remedy in the Commonwealth Caribbean. Company Lawyer, 35 (7) 195-204.

[19] Ginevri, A.S. (2011) The rise of long-term minority shareholders' rights in publicly held corporations and its effect on corporate governance. European Business Organization Law Review, 12 (4) 587-618.

[20] Kennett, W. (2013) Arbitration of intra-corporate disputes. International Journal of Law & Management, 55 (5) 333-360.

[21] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[22] Delahaye, B. (2012) Still alive: poison pills and staggered boards as hostile takeover defenses - the battle for Airgas. International Company and Commercial Law Review, 23 (6) 211-220.

[23] Crivellaro, J. Morgut, M. (2012) The end of nocuous relations? New shareholders, poison pills and markets for corporate control. International Business Law Journal, 3. 349-355.

[24] Delahaye, B. (2012) Still alive: poison pills and staggered boards as hostile takeover defenses - the battle for Airgas. International Company and Commercial Law Review, 23 (6) 211-220.

[25] Crivellaro, J. Morgut, M. (2012) The end of nocuous relations? New shareholders, poison pills and markets for corporate control. International Business Law Journal, 3. 349-355.

[26] Turk, A.T. Goh, J. Ybarra, C.E. (2007) The effect of takeover defenses on long term and short term analysts’ earnings forecasts: the case of poison pills. Corporate Ownership & Control, 4 (4) 127-131.

[27] McWilliams, V.B. (1994) Are Antitakeover Charter Amendments Good News Or Bad News For Managers And Shareholders. Journal Of Applied Business Research, 10 (2) 82-89.

[28] Skeel, D.A. (2002) Virtual Privatization: Governance Reforms for Government-Owned Firms. Journal of Corporate Law Studies, 2 (1) 82-108.

[29] Bellini, E. (2009) Triggers of financial markets regulation. Law and Financial Markets Review, 3 (2) 168-182.

[30] Zetzsche, D. Hidden ownership in Europe: BAFin's decision in Schaeffler v Continental. European Business Organization Law Review, 10 (1) 115-147.

[31] Bebchuk, L.A. Coates, J.C. IV. Subramanian, G. (2002) the Powerful Antitakeover Force of Staggered Boards: Further Findings and a Reply to Symposium Participants. Stanford Law Review, 55. 885-917.

[32] Kershaw, D. (2007) The illusion of importance: reconsidering the UK's takeover defence prohibition. International & Comparative Law Quarterly, 56 (2) 267-307.

[33] Blair, M.M. Stout, L.A. (2006) Specific investment and corporate law. European Business Organization Law Review, 7 (2) 473-500.

[34] Cogels, H. (1994) Setting up a business in Belgium. International Company and Commercial Law Review, 5 (1) 1-8.

[35] Zeberkiewicz, J.M. Rohrbacher, B. Winning the Class Struggle: Acquirer Strategies for Declassifying Classified Boards. The Corporate Governance Advisor, 16 (1) 21-24.

[36] Gompers, P.A. Ishii, J.L. Metrick, A. (2003) Corporate Governance and Equity Prices. Quarterly Journal of Economics, 118 (1) 107-155.

[37] Alexander, J. (2014) Limits of the Bankruptcy Code: foreign restructuring tools in a Czech environment. Corporate Rescue and Insolvency, 7 (3) 112-114.

[38] Brown, R. (2003) At Your Service. Company Secretary's Review, 23. 182-186.

[39] Conac, P.H. (2010) Mastering the financial crisis — The French approach. European Company and Financial Law Review, 7 (2) 297-339.

[40] Lambert, R.A. Larcker, D.F. (1985) Golden Parachutes, executive decision-making and shareholder wealth. Journal of Accounting and Economics, 7. 179-203.

[41] Henle, W. (1994) Defences to corporate takeover in Germany. International Company and Commercial Law Review, 5 (4) 122-127.

[42] Karathanasis, G. Sogiakas, V. (2012) Derivatives listing strategy. Journal of Financial Regulation & Compliance, 20 (3) 307-321.

[43] Neville, M. (2002) Active Ownership and the Competition for International Capital — Recent Trends and Some Implications for Company Law. European Business Organization Law Review, 3 (2) 439-477.

[44] Shreesh, N. Shanu, P. Singla, T. (2013) Buy-back of shares - a comparative analysis between India and US. International Company and Commercial Law Review, 24 (4) 152-161.

[45] Shleifer, A. Vishny R.W. (1986) Greenmail, White Knights and Shareholders' Interests. Rand Journal of Economics, 17 (3) 293-309.

[46] Gaffron, A.P. (2014) Break fees in public takeovers. Company Lawyer, 35 (1) 1-9.

[47] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[48] Barboutis, G.O. (1999) Takeover defence tactics: Part 2 - specific defensive devices. Company Lawyer, 20 (2) 40-49.

[49] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[50] Robinson, W.S. (2012) A change in the legal wind - how a new direction for corporate governance could affect takeover regulation. International Company and Commercial Law Review, 23 (9) 292-307.

[51] Ferran, E. (2011) After the crisis: the regulation of hedge funds and private equity in the EU. European Business Organization Law Review, 12 (3) 379-414.

[52] Siems, M.M. Herzog, L. Rosenhager, E. (2011) The protection of creditors of a European private company (SPE). European Business Organization Law Review, 12 (1) 147-172.

[53] Thein, M. (2013) Share Buyback: A Blank Check for Management? ABAC Journal, 33 (1) 74-81.

[54] Elton, E. Gruber, M. (1968) The Effects of Share Repurchase on the Value of the Firm. The Journal of Finance, 23 (1) 135-149

[55] McCahery, J.A. Vermeulen, P.M. (2008) Private equity and hedge fund activism: explaining the differences in regulatory responses. European Business Organization Law Review, 9 (4) 535-578.

[56] Mulbert, P.O. Birke, M. (2000) In defence of passivity: on the proper role of a target's management in response to a hostile tender offer. European Business Organization Law Review, 1 (3) 445-478.

[57] Griffith, S.J. Lahav, A.D. (2013) The Market for Preclusion in Merger Litigation. Vanderbilt Law Review, 66 (4) 1053-1138.

[58] Halstead, R. Magee, S. (2005) A government takeover panel - the Australian experience considered. Company Law Newsletter, 14. 1-4.

[59] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[60] Lamb, D. (1990) Company Law - Commercial buzz-words. Law Society Gazette, 33 (6) 87-94.

[61] Wooldridge, F. (2003) France and Germany: defenses to takeover bids. Company Lawyer, 24 (4) 121-124.

[62] Durasinovic, J. (2011) Analysis of measures and tactics of defense against hostile takeovers of companies in the strategic function of managing a company. In: International Symposium Engineering Management And Competitiveness 2011, June 24-25, Zrenjanin, Serbia. http://www.tfzr.uns.ac.rs/stari/emc2012/emc2011/Files/C%2009.pdf [accessed on 17 July 2019]

[63] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[64] Delahaye, B. (2012) Still alive: poison pills and staggered boards as hostile takeover defenses - the battle for Airgas. International Company and Commercial Law Review, 23 (6) 211-220.

[65] Turk, A.T. Goh, J. Ybarra, C.E. (2007) The effect of takeover defenses on long term and short term analysts’ earnings forecasts: the case of poison pills. Corporate Ownership & Control, 4 (4) 127-131.

[66] Delahaye, B. (2012) Still alive: poison pills and staggered boards as hostile takeover defenses - the battle for Airgas. International Company and Commercial Law Review, 23 (6) 211-220.

[67] Stein, J.C. (1988) Takeover threats and managerial myopia. Journal of Political Economy, 96 (1) 61-80.

[68] Zeberkiewicz, J.M. Rohrbacher, B. Winning the Class Struggle: Acquirer Strategies for Declassifying Classified Boards. The Corporate Governance Advisor, 16 (1) 21-24.

[69] Stamakos, P. May, J. (2011) How to Respond to Shareholder Proposals Seeking Board Declassification. Deal Lawyers, 5 (1).

[70] Hausemann, Y. Bechtold-Orth, E. (2010) Changing remuneration systems in Europe and the United States: a legal analysis of recent developments in the wake of the financial crisis. European Business Organization Law Review, 11 (2) 195-229.

[71] Thein, M. (2013) Share Buyback: A Blank Check for Management? ABAC Journal, 33 (1) 74-81.

[72] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[73] Thein, M. (2013) Share Buyback: A Blank Check for Management? ABAC Journal, 33 (1) 74-81.

[74] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

[75] McCahery, J.A. Vermeulen, P.M. (2008) Private equity and hedge fund activism: explaining the differences in regulatory responses. European Business Organization Law Review, 9 (4) 535-578.

[76] Bradley, M. Wakeman, L.M. (1983) The wealth effects of targeted share repurchases. Journal of Financial Economics, 11 (1) 301-328.

[77] Beckers, L. (1989) Post acquisition, post merger, and post restructuring consequences. International Business Law Journal, 4 (5) 441-465.

[78] Mucciarelli, M. (2006) White Knights and Black Knights. European Company and Financial Law Review, 3 (4) 408-425.

[79] Che, Y.K. Lewis, T.R. (2007) The role of lockups in takeover contests. RAND Journal of Economics, 38 (3) 648-669.

[80] Loewenstein, M.J. (1999) Shareholder Derivative Litigation and Corporate Governance. Delaware Journal of Corporate Law, 24 (1) 1-29.

[81] Lee, J. (2007) Shareholders' derivative claims under the Companies Act 2006: market mechanism or asymmetric paternalism? International Company and Commercial Law Review, 18 (11) 378-392.

[82] Francis, R.D. (2001) Evidence for the Value of Ethics. Journal of Financial Crime, 9 (1) 26-29.

[83] Reisberg, A. (2004) Funding Derivative Actions: A Re-Examination of Costs and Fees as Incentives to Commence Litigation. Journal of Corporate Law Studies, 4 (2) 345-383.

[84] Gaughan, P.A. (2010) Mergers, Acquisitions, and Corporate Restructurings. 5th edition. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.